Hasta Dernekleri Kapasite Değerlendirme Aracı (PA-GAP)
PA-GAP (Patient Associations – Gap Analysis Platform),
hasta derneklerinin kurumsal ve stratejik kapasitelerini bilimsel bir
yaklaşımla ölçerek gelişim ihtiyaçlarını saptayan bir değerlendirme aracıdır. Bu
araç, derneklerin yalnızca finansal veya sadece savunuculuk çerçevesinde değil,
çok boyutlu bir yapıda (örneğin kurum içi yönetim, hasta temsiliyeti, fon
toplama, şeffaflık vb.) değerlendirilmesini sağlar. BSC (Dengeli Karne) ve AHP
(Analitik Hiyerarşi Süreci) tekniklerini bütünleştiren PA-GAP, derneklerin
güçlü ve zayıf yönlerini ortaya koyarak onlara özelleştirilmiş bir yol haritası
hazırlar.
Kısaca Ne Sağlar?
- Çok boyutlu analiz: Kurumsal ve finansal göstergeleri, hasta temsiliyeti ve iletişim kapasiteleriyle birlikte değerlendirir.
- Bilimsel yöntem: Veriler BSC-AHP mantığıyla incelenir, derneklerin hangi alanlarda gelişime ihtiyacı olduğu kanıta dayalı biçimde ortaya çıkar.
- Yol haritası: Elde edilen sonuçlar, derneklere uygulamada rehberlik edecek bir stratejik plan hazırlar.
Multi-disipliner bakış
açısı ile
Sağlıklı Hayatı Teşvik
ve Sağlık Politikaları Derneği Hasta ve Yakınları Gelişim Akademisi, hasta derneklerine yönelik bilimsel ve
uygulamalı çalışmalar yürütmek amacıyla akademisyenler, hukukçular, mali
müşavirler, iletişim uzmanları ve hasta temsilcilerinin katkılarıyla faaliyet
göstermektedir. PA-GAP aracı da akademinin bu multidisipliner yapısı sayesinde,
sivil toplumun pratik ihtiyaçları ile bilimsel analiz yöntemlerini birleştirme
hedefiyle geliştirilmiştir.
Temel Yaklaşım: BSC ve
AHP Entegrasyonu
1. BSC (Balanced
Scorecard – Dengeli Karne)
Derneklerin yalnızca kısa
vadeli finansal sonuçlar yerine, uzun vadeli stratejik hedeflerini ve hasta
memnuniyetini de dikkate almalarını sağlar.
Bileşenler
o Finansal
Perspektif: Kaynak çeşitliliği,
sürdürülebilirlik, mali raporlamalar.
o Müşteri
(Hasta) Perspektifi: Hasta
memnuniyeti, derneğin sunduğu hizmetlerin kalitesi, iletişim.
o İç
Süreçler Perspektifi: Kurumsal
işleyiş, proje yönetimi, karar alma mekanizmaları.
o Öğrenme ve
Gelişim Perspektifi: Gönüllü
yönetimi, eğitim programları, kurumsal kapasiteyi artıran süreçler.
2. AHP (Analitik
Hiyerarşi Süreci)
Çok sayıda ve çoğu zaman
birbiriyle çelişebilen kriterin olduğu durumlarda, önemli-kritik önemsiz gibi
değerlendirmeleri sistematik biçimde puanlamaya imkân tanır.
- İkili Karşılaştırmalar:
- Her ekseni ve alt kriteri birbiriyle “önem derecesi” açısından kıyaslar.
- Tutarlılık oranı (CR) hesaplanarak, verilerin ne kadar sağlıklı olduğu ölçülür.
Bu iki tekniğin bir
arada kullanılması, derneklerin
hangi alanda ne kadar eksiği olduğunu nesnel, kanıta dayalı ve çok boyutlu
biçimde ortaya koyar.
Değerlendirme
Eksenleri ve Tanımları
PA-GAP aracı, derneklerin
çok yönlü kapasitesini beş ana eksende değerlendirir. Ancak ek
kazanımlar ve teknikler de sürece entegre edilmiştir.
1. Kurumsal Yönetim (Corporate Governance)
- Kapsam: Yönetim kurulu yapısı, karar defteri ve prosedürleri, etik kodlar, çıkar çatışması politikaları.
- Neden Önemli? Hasta derneklerinin etkin işleyişi, güvenilirliği ve mali şeffaflığı sağlam bir kurumsal yönetim çerçevesiyle mümkündür.
- Örnek Sorular: Yönetim kurulu toplantı sıklığı, stratejik planlama yapılıyor mu, genel kurul süreçleri nasıl işliyor?
2. Bağlantı
Kapasitesi (Engagement Capacity)
- Kapsam: Kamu kurumları, medya, akademik kuruluşlar ve hasta topluluklarıyla etkileşim.
- Neden Önemli? Savunuculuk faaliyetlerinin başarısı, paydaşlarla sağlıklı ilişkiler kurabilmekten geçer.
- Örnek Sorular: Karar vericilere hangi sıklıkla ulaşılır, medya ile etkileşim düzeyi nedir, uzmanlık dernekleriyle proje var mı?
3. Hasta Havuzunun
Temsiliyeti (Patient Representation)
- Kapsam: Derneğin hizmet verdiği hasta gruplarını kapsamlı şekilde temsil etme yeteneği, çeşitlilik ve kapsayıcılık düzeyi.
- Neden Önemli? Hasta inisiyatiflerinin gerçek ihtiyacı, derneğin hasta deneyimlerini karar mekanizmalarına etkin yansıtabilmesidir.
- Örnek Sorular: Hasta yakınları ve hastalar, karar alma süreçlerine dahil ediliyor mu? Geri bildirim mekanizmaları yeterli mi?
4. Sürdürülebilirlik
ve Fon Toplama (Sustainability and Fundraising)
- Kapsam: Gelir kaynaklarının çeşitliliği, uzun vadeli fon stratejileri, gönüllü desteği, mali şeffaflık.
- Neden Önemli? Dernek faaliyetlerinin sürekliliği ancak güçlü bir finansal temel ve kaynak yönetimiyle sağlanabilir.
- Örnek Sorular: Bağış ve hibe çeşitliliği var mı, gönüllüler ne kadar aktif, mali raporlamada standartlar nelerdir?
5. Şeffaflık
(Transparency)
- Kapsam: Faaliyet raporlarının yayınlanması, mali tabloların erişilebilirliği, karar süreçlerinin açıklığı.
- Neden Önemli? Toplum ve paydaşların derneğe olan güveni, şeffaflıkla doğrudan ilişkilidir.
- Örnek Sorular: Yıllık faaliyet raporları düzenli paylaşılıyor mu, bağışlar ve harcamalar kamuya açık mı?
Faydaları ve Uygulama
Sonuçları
- Kanıta Dayalı Gelişim: Dernekler, “hissettikleri” veya “varsaydıkları” eksikler yerine, ölçülmüş ve analiz edilmiş verilerle ilerler.
- Çok Boyutlu Bakış: Aynı anda kurumsal yönetim, mali yapı, hasta temsil gücü ve dış paydaşlarla etkileşim birlikte değerlendirilir.
- Özelleştirilmiş Eylem Planı: Bir dernek için öncelik finansal sürdürülebilirlik olabilirken, başka bir dernek için savunuculuk mesajları daha kritik olabilir.
- Sürekli İyileştirme Olanağı: PA-GAP tekrarlandıkça, derneklerin gelişimini ölçme ve stratejik planlarını güncelleme fırsatı doğar.
- Akademik ve Uygulamalı Dengesi: Sağlıklı Hayatı Teşvik ve Sağlık Politikaları Derneği Hasta ve Yakınları Gelişim Akademisi çatısı altında geliştirildiği için hem akademik araştırma standartlarına hem de sivil toplumun ihtiyaçlarına uyumludur.
- Karra, E., & Papadopoulos, D. (2005). Measuring performance of Theagenion Hospital of Thessaloniki, Greece through a Balanced Scorecard. Operational Research, 5, 289-304.
- Urrutia, I. and Eriksen, S.D. (2005). Application of the Balanced Scorecard in Spanish private health‐care management, Measuring Business Excellence, 9(4), 16-26.
- Groene, O., Brandt, E., Schmidt, W., & Moeller, J. (2009). The Balanced Scorecard of acute settings: definition of 20 strategic objectives, Int. Journal for Quality in Health Care, 21(4), 259–271.
- Oliveira J. (2001). The balanced scorecard: an integrative approach to performance evaluation. Healthcare financial management, 55(5), 42–46.
- Inamdar, N., Kaplan, R., & Bower, M. (2002). Applying the Balanced Scorecard in Healthcare Provider Organizations. Journal of healthcare management.
- Castañeda-Méndez, K., Mangan, K., & Lavery, A. M. (1998). The role of the balanced scorecard in healthcare quality management. Journal for healthcare quality, 20(1), 10–13.
- Figge, F., Hahn, T., Schaltegger, S., & Wagner, M. (2002). The Sustainability Balanced Scorecard – linking sustainability management to business strategy, Business Strategy and the Environment, 11, 269-284.
- Gordon, D. B. et al. (1995). The electronic patient record: a strategic planning framework, Medinfo.
- Chow, C. W., Ganulin, D., Teknika, O., Haddad, K., & Williamson, J. (1998). The balanced scorecard: a potent tool for energizing and focusing healthcare organization management. Journal of healthcare management.
- Hwa, M., Sharpe, B. A., & Wachter, R. M. (2013). Development of a balanced scorecard in an academic hospitalist group. Journal of hospital medicine, 8(3), 148–153.
PA-GAP, tüm bu bilimsel çerçeveyi kullanarak Sağlıklı Hayatı Teşvik ve Sağlık Politikaları Derneği Hasta ve Yakınları Gelişim Akademisi bünyesinde, hasta derneklerinin ihtiyaçlarını kanıta dayalı yöntemlerle tespit eder. Böylece, derneklerin kurumsal ve stratejik kapasitelerini geliştirmeyi hedefleyen eğitim ve mentörlük süreçlerinin en verimli şekilde tasarlanmasına zemin hazırlar.