Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), sigara ile bağlantılı hastalıklar nedeniyle 1950 ile 2000 yılları arasında 60 milyon insanın öldüğünü, bu rakamın II. Dünya Savaşı nedeniyle meydana gelen ölümlerden fazla olduğunu bildirmiştir.
2005 yılından itibaren “Dünya Sağlık Örgütü Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi (DSÖ-TKÇS)” kapsamındaki Halk Sağlığı Antlaşması'na göre, sigaranın vermiş olduğu zararları en aza indirgemek için çalışmalar yürütülmektedir. DSÖ, bu sözleşme kapsamında tüm Dünya’daki sigara kullanımını kontrol altına almak için DSÖ-TKÇS ölçütlerine göre hazırlanmış olan ‘MPOWER (Monitor, Protect, Offer, Warn, Enforce, Rais Kriterleri- Sigara ve Sağlık Ulusal Komitesi)’ uygulama paketini geliştirmiştir. Günümüzde Türkiye dahil 91 ülkede yaşayan yaklaşık 3,9 milyar insan bu pakette yer alan uygulamalardan yararlanmaktadır.
2009 yılında Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA)’ne tütün ürünlerini düzenleme yetkisi veren “Tütün Kontrol Yasası” yürürlüğe girmiştir. Bu yasa yürürlüğe girerken, tütün ürünlerinin Amerika Birleşik Devletleri'nde önde gelen önlenebilir erken ölüm nedeni olduğuna dikkat çekilmiştir. Ayrıca FDA, tütün ürünlerinin reklamı, pazarlanması ve tanıtımı “özellikle gençleri tütün ürünlerini kullanmaya çekmeye yöneliktir ve bu çabalar gençlerin bu tür ürünleri daha fazla kullanmasına neden olmuştur” diyerek, gençlerin erişimine yönelik kısıtlamaları ve tütün ürünlerinin gençlere çekici gelmesinin azaltılmasına yardımcı olmak için etiketleme ve reklam kısıtlamalarını da yürürlüğe sokmuştur.
Tütün ürünleri arasında en yaygın olarak kullanılmakta olan ürün geleneksel sigaralardır ve geleneksel sigara dumanında 150’den fazlası zararlı ve potansiyel olarak zararlı şeklinde sınıflandırılan 6 binin üzerinde kimyasal madde bulunmaktadır. Bu sebeple geleneksel sigara, sigara içmeyip sigara dumanına maruz kalan kişilerde dahi çok ciddi sağlık problemlerinin oluşmasına neden olmaktadır. Bu problemlerin başında kalp krizi, diğer kardiyovasküler hastalıklar, çeşitli kanserler (akciğer kanseri, pankreas kanseri, mesane kanseri, gırtlak ağız ve meme kanseri vb.), solunum sistemi hastalıkları, dolaşım sistemi hastalıkları, damar hastalıkları ve hipertansiyon gelmektedir.
Sigara kullanımı dünyanın karşılaştığı en büyük halk sağlığı tehditlerinden biridir ve yılda 8 milyondan fazla insan bu sebeple hayatını kaybetmektedir. Bu ölümlerin 7 milyondan fazlası doğrudan sigara kullanımından kaynaklanırken yaklaşık 1 milyonu sigara içmeyenlerin pasif olarak dumana maruz kalmasından dolayı gerçekleşir. Bu hızla giderse bu sayının 2030 yılında iki katına çıkacağı tahmin edilmektedir.
Sigara kullanım oranları ülkelere ve bölgelere göre farklılıklar göstermektedir. Son yapılan araştırmalar bize geleneksel sigara içicilerinin %84’ünün gelişmekte olan ülkelerde olduğunu göstermiştir. Ayrıca sigara kullanımında cinsiyete ve yaşa bağlı farklılar da gözlemlenmiştir. Her iki cinste de yaşa özgü sigara kullanım sıklığının 45+ yaş grubunda sürekli artış gösterdiği; erkeklerde 45-54, kadınlarda ise 55-64 yaş grubunda oranın en yüksek seyrettiği belirlenmiştir.
Türkiye Halk Sağlığı ve Kronik Hastalıklar Enstitüsü (TÜSEB-TÜHKE). 25.05.2021
https://www.tuseb.gov.tr/tuhke/uploads/genel/files/dunya_tutunsuz_gunu.pdf
WHO global report on trends in prevalence of tobacco use 2000-2025, fourth edition. Geneva: World Health Organization; 2021. Licence: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.