"Harekete Liderlik Et!" sloganıyla 13-14 Aralık 2014 tarihlerinde İstanbul'da Wyndham Kalamış Otel'de bir araya gelen aile hekimleri ile 'Fiziksel Aktivite Liderlik Programı'nın ilkini gerçekleştirdiler.
T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Kurumu tarafından yayınlanan ve yürütülen Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı ile ülke genelinde yürütülen obezite ile mücadele kapsamında, aile hekimleri ve beden eğitimi öğretmenleri kanalıyla ülke nüfusunda fiziksel aktivitenin önemi konusunda farkındalık yaratmak hedeflenmektedir. Fiziksel aktiviteye ilgi çekmek, aile hekimlerinin fiziksel aktiviteye ilişkin önerilerini hastalarıyla paylaşmalarını sağlamak, beden eğitimi öğretmenleri aracılığı ile de hem çocukluk çağından itibaren yeni neslin hem de fiziksel aktivite karnelerinin velilere ulaşması ile anne, babaların konu hakkındaki bilgi tutum ve davranışlarını geliştirmek amaçlanmaktadır.
Aile hekimlerini ve beden eğitimi öğretmenlerini fiziksel aktivite liderleri olarak konumlayarak fiziksel aktivitenin sözcüleri haline getirmektir.
Hareketli Hayatı Teşvik Projesi, Türkiye’de halkla birebir temas halinde olan iki önemli hedef grubun (aile hekimleri ve öğretmenler) fiziksel aktivitenin önemi konusunda bilinçlendirilmesi yoluyla toplumdaki fiziksel inaktivitenin azaltılmasını hedeflemektedir.
Program, gönüllülük esasına göre katılan aile hekimlerini ve beden eğitimi öğretmenlerini kapsar. Programa katılan liderlere, gelişmiş bir toplum modeli örnek alınarak yüz yüze düzenlenen eğitimlerde, fiziksel aktivite konusunda derinlemesine eğitim, hastaları ve öğrencileri ile paylaşabilecekleri materyaller ve kaynaklar verilir. Ayrıca fiziksel aktivite etkisini ve konu hakkındaki algıyı ölçmeye yönelik katılım gösteren bütün liderler eşgüdümlü yürütülecek olan araştırmaya, araştırmacı olarak eklenirler. Araştırma tekniği ve yürütülecek araştırmalara yönelik gerekli eğitimler yine bu program kapsamında verilir. Ayrıca bilgi gücünü lider potansiyelinde kullanabilmek adına birliktelik ve birbirleri ile interaktivite imkanı bulur.
Fiziksel aktivite neden önemli ;
Ülkemizde her yıl 55000 kişinin ölümünden fiziksel hareketsizlik sorumlu!
Hareketsiz yaşam, günlük alışverişini bile bilgisayar başında sanal marketlerden gerçekleştiren modern toplum için en önemli problemlerin başında yer almaktadır.
Kronik hastalıkların ortak risk faktörlerinden birisi olan fiziksel hareketsizlik, dünya genelinde, ölüme neden olan risk faktörleri sıralamasında dördüncü sırada yer almaktadır (dünya genelindeki ölümlerin %6’sı).
Meme ve kolon kanserlerinin yaklaşık %21-25’inin, diyabetin %27’sinin ve iskemik kalp hastalığının %30’unun ana nedeninin fiziksel hareketsizlik olduğu tahmin edilmektedir. Hareketsiz yaşam tarzının yaygınlaşması, obezitenin artmasına neden olan önemli faktörlerden biridir.
Fiziksel hareketsizlik yalnızca yetişkinler için değil, çocuklar ve gençler için de ciddi bir sağlık riski taşımaktadır. Kronik hastalıkların oluşmasında genetik, çevresel ve biyolojik faktörlerin dışında en önemli etken, hareketsizlik ve hatalı beslenmedir. İleri yaşlarda görmeye alıştığımız birçok kronik hastalığın, hareketsiz yaşam tarzının benimsenmesinden dolayı, günümüzde artık çocukluk döneminde de ortaya çıktığı gözlenmektedir. Bu nedenle, bebeklik çağından itibaren çocuklarda hareketin artırılmasının ve gün içerisinde hareketsiz olarak geçirilen sürenin azaltılmasının ayrı bir önemi vardır.
Fiziksel hareketizlik yaşam süresini doğrudan kısaltır!
Fiziksel aktivitenin azlığı, yaşlanma süreci ile oluşan fizyolojik değişiklikleri hızlandırır, pek çok kronik hastalık sıklığını artırır, bu hastalıkların daha erken yaşta görülmesine neden olur, yaşam süresini kısaltır.
İşte tüm bu çalışmalar gösteriyor ki fiziksel aktivite her yaş ve grupta yaşamsal bir zorunluluk olarak karşımıza çıkmakta ve günlük yaşamın vaz geçilmez bir parçası olmaktadır.
Fiziksel Aktivite; Beden sağlığımızda, ruhsal ve sosyal sağlığımızda ve gelecek yaşantımızda sayısız olumlu faktöre hizmet eder.
Düzenli fiziksel aktivite; İskemik kalp hastalığı, Tip 2 diyabet, Göğüs ve kolon kanserinde önemli ölçüde azalma sağladığı gibi, obeziteyi önleme ve tedavide, kemik erimesi ve yaşlanmayı geciktirmede, yaşlılarda düşmeleri engellemede, depresyonun önlenme ve tedavisinde, stres azaltma, beyin fonksiyonlarını arttırılması, kas ve kuvvet dayanıklılığını arttırılması gibi alanlarda temel etki göstermektedir. Ayrıca uykuyu düzenler, Sosyalleşmeyi sağlar, yorgunluğa direnci arttırır ve öz güvenimizi arttırır.
Egzersizin yaptığı tüm olumlu etkileri gerçekleştiren bir ilaç olsaydı doktorlar tüm hastalarına onu tavsiye ederlerdi ve sağlık sistemimiz her hastanın bu “harika ilaca” erişimini sağlayacak bir yol bulurdu.
Peki Fiziksel Aktivite Nedir?
Fiziksel aktivite: Günlük yaşam içerisinde, iskelet kasları kullanılarak yapılan ve enerji harcamasını gerektiren her hareket fiziksel aktivite olarak tanımlanır.
Egzersiz (Düzenli Fiziksel Aktivite): Fiziksel uygunluğun bir veya daha fazla bileşeninin korunmasını veya geliştirilmesini amaçlayan düzenli, planlanmış ve tekrarlı fiziksel aktivitelerdir.
Spor: Belirli kurallar içerisinde yapılan, genellikle yarışma amacı taşıyan, lisanslı amatör ve profesyonel sporcuların gerçekleştirdiği aktivite türüdür. Diğer yandan semt sahalarında oynanan basketbol, futbol gibi aktiviteler de günlük yaşamımızda spor olarak yerleşmiştir.
Bu kapsamda oyun oynamak, ev işleri, bahçe işleri, yürümek, merdiven inip çıkmak, yemek yemek, banyo yapmak gibi günlük yaşamımızı sürdürmek için yapılan etkinliklerin yanı sıra, egzersiz ve spor da fiziksel aktivitedir.
Fiziksel Aktivite Süresi ve Sıklığı ne olmalıdır?
Sağlığı koruyucu ve geliştirici etkisinin görülebilmesi, günlük aktivitelerle beraber; fiziksel aktivitenin planlı, tekrarlı ve düzenli yapılmasıyla mümkündür.
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi için haftada 150 dakikalık (haftanın 5 günü 30 dakikalık) orta şiddette bir egzersiz yetişkinler açısından yeterlidir.
1-4 yaş arası çocuklar gün içinde farklı şiddetlerde toplam 180 dakikalık fiziksel aktivite yapmalıdırlar. 5 -18 yaş arasındaki çocuk ve ergenler için ise, günde 60 dakika, orta şiddetliden daha yüksek şiddetli aktivitelere doğru şiddeti değişen aktiviteler önerilmektedir.
Orta şiddetli aktiviteler sırasında kişi konuşabilir fakat şarkı söyleyemez. Hızlı yürümek, düşük tempolu koşular, dans etmek, ip atlamak, yüzmek, masa tenisi oynamak, yavaş tempoda bisiklet sürmek vb.
Yüksek şiddetli aktiviteler sırasında kişi, aktivite sırasında nefesi kesilmeden birkaç kelimeden fazlasını konuşamaz. Tempolu koşu, basketbol, futbol, voleybol, hentbol ve tenis oynamak, step-aerobik derslerine katılmak, tempolu dans etmek gibi.
Bulaşıcı olmayan kronik hastalıklarda fiziksel aktivitenin önemi
Ülkemizde her yıl ortalam 3.2 milyon insan fiziksel inaktiviteden dolayı hayatını kaybetmektedir.
Bulaşıcı olmayan hastalıklar tüm dünyada ve Türkiye’de halk sağlığını tehdit eden en büyük problemdir. Bulaşıcı olmayan hastalıkların altında yaygın, önlenebilir risk faktörleri yatmaktadır. Bu faktörler tütün bağımlılığı, fiziksel inaktivite, sağlıksız beslenme ve zararlı alkol kullanımıdır. Bu davranışsal risk faktörlerinin ve diğer metabolik/fizyolojik nedenlerin küresel bulaşıcı olmayan hastalık epidemisi üzerindeki etkileri arasında fazla kiloluluk ve obezite de vardır.
Çocukların en az 1 saat canlı aktivitelere ihtiyaçları var!
Türkiye’de de kronik hastalıklar ölüm nedenleri ve hastalık yükü bakımından ilk sıradadır. Yapılan araştırmalar dünyada olduğu gibi ülkemizde de fazla kilolu olma ve obezite sıklığının giderek arttığını ve obezitenin özellikle çocuklarımızı ve gençlerimizi etkisi altına almaya başladığını göstermektedir. 0-5 yaş grubu çocuklarda obezite sıklığı %8.5, fazla kiloluluk ise %17.9 olarak bulunmuştur. Türkiye genelinde 19 yaş ve üzeri tüm yetişkin bireylerde ise obezite görülme sıklığı %30.3, hafif şişmanlık görülme sıklığı ise %34.6’dır. Ulusal sağlık politikalarının ana hedefi sağlıklı bireylerden oluşan sağlıklı bir topluma ulaşmaktır.
Obezitenin kontrol altına alınması ve önlenmesi hareketi kapsamında, vatandaşların fiziksel aktivite seviyelerinin artırılması önemli bir başarı parametresidir. Yapılan araştırmalar her sene ortalama olarak 3.2 milyon insanın fiziksel inaktiviteden dolayı hayatını kaybetmekte olduğunu göstermektedir. Bu da her sene fiziksel inaktivitenin neredeyse trafik kazaları kadar can aldığını göstermektedir. Türkiye’de düzenlik egzersiz yapan insanlar toplam popülasyonun sadece %3.5’ini oluştururken, nüfusun %72’si fiziksel olarak inaktiftir.
Aile Hekimlerinin Önemi
Türkiye 2011 yılı itibariyle ülke genelinde aile hekimliği uygulamasına geçmiştir. Hali hazırda yaklaşık 21.500 aile hekimi 6.500 aile sağlığı merkezinde görev yapmaktadır. Her aile hekimine ortalama 3.500 kişi kayıtlıdır.
Aile hekimliği sistemi nüfus tabanlı işleyen bir sistemdir. Aile hekimliğinin kayıtlı nüfus çalışma prensibi ile sağlıklı yaşamı teşvik ve etkin kronik hastalık yönetimi mümkün olabilmektedir.
Türkiye’de fiziksel aktiviteyi yaygınlaştırmanın en etkili yollarından biri aile hekimliği sistemidir. 77 milyon vatandaşın her biri, bir aile hekimine kayıtlıdır. Önleyici hekimlik kapsamında obezite prevelansını düşürmek aile hekimlerinin sorumluluk alanları içinde yer almaktadır. Bu nedenle Hareketli Hayatı Teşvik projesi aile hekimlerinin fiziksel aktivitenin önemi ve hastalıkların önlenmesindeki yeri konusunda bilincinin artırılması, topluma olan direkt ve etkin dokunuşları açısından önem teşkil etmektedir.
Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Önemi
Türkiye’de her bir vatandaş için üniversite öncesinde 12 senelik ilk ve orta dereceli eğitim alması zorunludur. Bu sebeple tüm topluma özellikle genç yaşlarda etkin temas halinde olan bir başka önemli grup, öğretmenlerdir. Öncelikle beden eğitimi öğretmenleri olmak üzere, T.C. Milli Eğitim Bakanlığı düzeyinde tüm öğretmenlerin fiziksel aktivite ve önemi konusunda bilinç düzeyinin artırılması, kısa vadede çocuklarımızın ve ailelerinin obezite ve bulaşıcı olmayan hastalıklar konusunda bilinçlenmesine, orta ve uzun vadede de toplumun fiziksel olarak daha aktif hale gelmesinde önemli bir adım olacaktır.
Aile hekimlerine yönelik eğitim kitine buradan,
Beden eğitimi öğretmenlerine yönelik eğitim kitine ise buradan ulaşabilirsiniz.
Molarius A. Seidel JC, Sans S, Toumilehto J,Kuulasmaa K. Varying sensitivity of waist action levels to identify subjects with overweight or obesity in 19 populations of the WHO MONICA Project. J Clin Epidemiol. 52: 1213-1224, 1999.
The challenge of obesity in the WHO European Region and the strategies for response, Ed. Francesco Branca, Haik Nikogosian ve Tim Lobstein, WHO, Denmark, 2007.
Inequalities in young People’s Health, HBSC International Report from the 2005/2006 survey. WHO Regional Office for Europe, Denmark, 2008. http://www.euro.who.int/eprise/main/WHO/Informatio... (Erişim: 12.07.2013).
Satman İ, Yılmaz T, Şengül A, Salman S, Salman F et al. Population-based study of diabetes and risk characteritics in Turkey. Diabetes Care; 25(9):1551-1556, 2002.
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Aile Hekimliği, Genel Bilgiler., http://ailehekimligi.gov.tr/ ( Erişim Tarihi: 17 Ekim 2013).
"Harekete Liderlik Et!" sloganıyla 13-14 Aralık 2014 tarihlerinde İstanbul'da Wyndham Kalamış Otel'de bir araya gelen aile hekimleri ile 'Fiziksel Aktivite Liderlik Programı'nın ilkini gerçekleştirdiler.
II. Fiziksel Aktivite Liderlik Programı kapsamında 13-14 Haziran 2015 tarihlerinde İzmir Renaissance Hotel'de aile hekimleri bir araya geldi.
III. Fiziksel Aktivite Liderlik Programının açılış konuşmasını Sağlıklı Hayatı Teşvik ve Sağlık Politikaları Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Nilay Yüce gerçekleştirdi.
Dünyanın ve ülkemizin en büyük halk sağlık problemleri arasında yer alan Fiziksel İnaktivite'nin önlenmesi amacıyla T.C Sağlık Bakanlığı ve T.C Milli Eğitim Bakanlığı'nın ortak çalışması ve Sağlıklı Hayatı Teşvik ve Sağlık Politikaları Derneği'nin desteğiyle "Fiziksel Aktivite Uygunluk Karnesi Eğitimi ve Fiziksel Aktivite Reçetesi Liderlik Programı"na başlandı.