Türkiye’de her 6 dakikada bir kişi sigaraya bağlı hastalıklar nedeni ile hayatını kaybetmektedir. Tüm ölümlerin ve kronik hastalıkların önüne geçebilmek adına ülkemizde sigara kullanımı ile ilgili vatandaşı bilinçlendiren ve halk sağlığını koruyan kanunlar, Dünya’da birçok ülkeden daha önce kabul edilip yürürlüğe girmiştir.
Sigarayla mücadelede ilk uluslararası anlaşma olan “Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi (TKÇS)” 21 Mayıs 2003 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) 56. Dünya Sağlık Asamblesi’nde kabul edilmiştir. Ülkemizde de 28 Nisan 2004 tarihinde TBMM’de kabul edilip Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Türkiye sözleşmeyi imzalayan 43. ülke konumunda olup günümüzde 181 ülke bu sözleşmeye taraftır.
TKÇS’nin imzalanması ile birlikte ülkemizde başlatılan sigara kontrolüne yönelik çalışmalar hız kazanmıştır. İlgili Bakanlıklar, üniversiteler ve sivil toplum örgütlerinden 130’a yakın uzmanın iş birliği ile hazırlanan ilk “Ulusal Tütün Kontrol Programı” 07 Ekim 2006 tarihinde Başbakanlık Genelgesi ile yayımlanmıştır. Ardından “Ulusal Tütün Kontrol Programı Eylem Planı 2008-2012” hazırlanmış ve 12 Aralık 2007’de bizzat Sayın Recep Tayyip ERDOĞAN tarafından kamuoyuna tanıtılmıştır. Ulusal Tütün Kontrol Programı’nın uygulanması için 2007 yılında 81 ilimizde “İl Tütün Kontrol Kurulları” oluşturulmuştur. Yürütülen çalışmaların daha etkili ve sürdürülebilir olması amacıyla da Sağlık Bakanlığı’nda Aralık 2007’de Tütün ve Madde Bağımlılığı ile Mücadele Dairesi Başkanlığı kurulmuştur.
Türkiye’nin sigarayla mücadele çalışmalarına kattığı ivmeyle 5727 sayılı “Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanunda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” 03 Ocak 2008 tarihinde TBMM’de kabul edilmiştir. Söz konusu kanunun kamuya açık kapalı alanları ile ilgili hükümleri 19 Mayıs 2008, özel hukuk kişilerine ait olan lokantalar ile kahvehane, kafeterya, birahane gibi eğlence hizmeti verilen işletmelerde tütün ürünlerinin tüketilmemesi ile ilgili hükmü ise 19 Temmuz 2009 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Kanunun tüm hükümleriyle yürürlüğe girmesiyle, ikamete mahsus konutlar hariç tüm kapalı alanlarda sigara kullanma yasağı getirilmiştir. Bu kanunla, başta çocuk ve gençler olmak üzere tüm toplumu geleneksel sigara dumanına bağlı pasif maruziyetten korumak amaçlanmaktadır.
19 Temmuz 2009 itibariyle ülkemiz, DSÖ verilerine göre sigara kontrolüne yönelik en geniş kapsamlı yasası olan Bermuda, Yeni Zelanda, Uruguay, İngiltere ve İrlanda’dan sonra Dünya’daki 6., Avrupa’daki 3.ülke konumuna gelmiştir.
25 Şubat 2011 tarihinde 6111 sayılı Kanunla yapılan düzenlemeyle işletmelere ceza verme yetkisi belediyelerden alınıp mahalli mülki amirlere verilirken 12 Temmuz 2012 tarihinde yapılan mevzuat düzenlemeleriyle 4207 sayılı Kanun hükümlerine aykırı davranan işletmelere yazılı uyarı yapılmaksızın idari para cezası uygulama yetkisi verilmiştir.
Türkiye, 2008 yılından itibaren yürüttüğü tütün kontrolüne yönelik mücadelede DSÖ’nün tütün kontrol çalışmalarına rehberlik etmesi için tüm üye ülkelere önerdiği “Tütün Salgınını Kontrol Etmeye Yönelik Politika Paketi” (M-POWER) ölçütlerini tamamını yerine getiren ilk ülke olmuştur. Ülkemizin 12 Temmuz 2012 tarihinde yapılan yasal düzenlemelerle yakaladığı bu başarı, 10 Eylül 2012 tarihinde gerçekleştirilen DSÖ Avrupa Bölgesi 62. Bölge Toplantısında, Avrupa Bölge Direktörü tarafından da tüm ülkelere duyurulmuş ve DSÖ Avrupa Bölge Ofisi, 42 ülke temsilcisinin katılımıyla yapılan 2012 Yılı Değerlendirme Toplantısı’nı 18-20 Eylül 2012 tarihlerinde ülkemizde gerçekleştirmiştir.
TKÇS’nin 15’inci maddesi kapsamında hazırlanan "Tütün Ürünlerinin Yasadışı Ticaretinin Önlenmesine Yönelik Uluslararası Protokol" DSÖ tarafından 10 Ocak 2013 tarihinde imzaya açılmış, Türkiye protokolü ilk gün imzalayan 12 ülkeden biri olmuştur. "Tütün Ürünlerinin Yasadışı Ticaretinin Önlenmesine Yönelik Uluslararası Protokol" 25 Ekim 2017 tarihinde TBMM’de kabul edilmiş ve Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
11 Haziran 2013 tarih ve 28674 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6487 sayılı “Bazı Kanunlar ile 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun”un 26 ve 27. maddeleriyle, 4207 sayılı Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Kanun’da değişiklikler yapılmıştır. Bu değişikliklerle hususi araçların sürücü koltuklarında tütün ürünlerinin tüketilmesi yasaklanmıştır.
Dünya Sağlık Örgütü tarafından hazırlanan ve 10 Temmuz 2013 tarihinde açıklanan “2013 Küresel Tütün Epidemisi Raporu”nda, Türkiye’nin M-POWER kriterlerinin tamamını yerine getiren ilk ülke olduğu, tütün kontrol çalışmalarında tüm dünyaya örnek gösterildiği resmen ilan edilmiştir.
2015-2018 dönemini kapsayan “Ulusal Tütün Kontrol Programı Eylem Planı”, TKÇS’nin ruhuna uygun olarak ülkemizin ihtiyaçları doğrultusunda güncellenerek Resmi Gazete’de yayımlandıktan sonra yürürlüğe girmiştir.
2015-2018 döneminde eylem planı kapsamında yürütülecek çalışmaların sahada uygulanmasına yönelik Sağlık Bakanlığının 2015/6 sayılı Tütün Kontrolü Uygulamaları Genelgesi yayımlanmıştır. Genelge ile kapalı alanların yanı sıra özellikle halkın yoğun olarak kullandığı bazı açık alanlarda da tütün ve tütün ürünü kullanımının önlenmesine yönelik düzenleme yapılmıştır.
Bu kapsamda;
Tütünle Mücadele Faaliyet Raporu 2018.
https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/tutun-mucadele-bagimlilik-db/tutun/Tutun_Faaliyet_Raporu_2018_20.08.2019.pdf
Dumansız Hava Sahası Uygulama Rehberi. Mart 2011.
https://havanikoru.saglik.gov.tr/dosya/mevzuat/rehber/4207_rehber.pdf